WISKUNDIGE MODELLEN HELPEN ZORGINSTELLINGEN
30 november 2012
Als het gaat over efficiënter werken in de zorg, dan lijkt dat vooral ingegeven door gedwongen bezuinigingen die ook nog eens ten koste gaan van de patiënt. Maar kwaliteitsverbeteringen en kostenbesparingen kunnen juist hand in hand gaan, stelt promovendus Nikky Kortbeek van het Center for Health Operations Improvement Research (CHOIR) van de Universiteit Twente en de afdeling Kwaliteit en Procesinnovatie (KPI) van het AMC. Juist door de logistiek van de zorg beter onder controle te krijgen, is ook een betere zorgkwaliteit te halen. Zo toont hij in zijn proefschrift aan dat de productiviteit van personeel en bedden op een verpleegafdeling met 10 tot 20% is te verbeteren, terwijl tegelijk de kwaliteit van de zorg aan betrouwbaarheid wint.
De gezondheidszorg staat de komende jaren voor zeer grote uitdagingen: de voortdurende kostenstijgingen moeten een halt worden toegeroepen, tegelijk worden patiënten steeds veeleisender en kampen ziekenhuizen landelijk bijvoorbeeld nog met zo’n 2000 vermijdbare sterfgevallen per jaar. Maar een efficiëntieverbetering doorvoeren en tegelijk de kwaliteit van zorg verbeteren, dat lijkt tegenstrijding. Toch toont Kortbeek in zijn proefschrift in een aantal cases aan dat dit wel degelijk mogelijk is. Het ontwikkelen en toepassen van wiskunde modellen vormt hierbij de sleutel.
Onzekerheid versus onvoorspelbaarheid
Zo lijkt het logisch dat bijvoorbeeld een verpleegafdeling niet overal op voorbereid kan zijn: het aantal patiënten dat op een gegeven moment binnenkomt is onbekend, de een herstelt sneller dan de ander, er kan een calamiteit optreden. Maar dat betekent volgens Kortbeek niet dat er geen planning mogelijk is: “Variabel is niet hetzelfde als onbekend. Het doel van ons vakgebied, stochastische operations research, is juist om te beslissen onder onzekerheid.”
Politiek gevoelig
De wiskundige modellen helpen ook de besluitvormingsprocessen in ziekenhuizen, aldus Kortbeek. Omdat het vaak gaat om beslissingen die politiek gevoelig liggen, is het risicovol om meteen te gaan experimenteren met een nieuwe aanpak. De wiskundige modellen hebben een voorspellende waarde, ook kwantitatief, waardoor er eerder erkenning en begrip is voor de te nemen maatregelen: het is beter duidelijk waarom de nieuwe aanpak beter werkt.
Flexibele inzet
In zijn proefschrift beschrijft Kortbeek een aantal cases waarin hij en zijn collega’s ziekenhuizen hebben geholpen om naar de hele zorgketen te kijken en processen zodanig in te richten dat de schaarse middelen beter benut worden, zoals bedden, OK’s en personeel. Zo kunnen ze bijvoorbeeld voorspellingen doen over de uur-tot-uur bezetting van bedden, als ze ook de relevante informatie van de planning van de OK meerekenen. Of ze kiezen voor flexibele inzet van verpleegkundigen: als pas aan het begin van een dienst vastligt op welke afdeling hij of zij gaat werken, is ook beter in te springen op de dynamiek van de aanwezige patiëntenpopulatie. Het toepassen van deze methodiek op op vier chirurgische verpleegafdelingen van het AMC laat bijvoorbeeld zien dat een productiviteitsverbetering van 10 tot 20 procent mogelijk is, bij een zorgkwaliteit die hoger ligt.
Kinderspiercentrum
Ook voor het op 20 november geopende Kinderspiercentrum van het AMC heeft Kortbeek, samen met studenten, gekeken naar de planning. Hier komen kinderen met een chronische spierziekte. Het is voor hen een zeer grote belasting om een paar keer achtereen naar het ziekenhuis te moeten komen. Waarom plannen we niet alle gesprekken en therapieën op één dag, was daarom de vraag. Daarbij rekening houdend met de beschikbaarheid van specialisten, maar ook bijvoorbeeld met de noodzakelijke rustmomenten voor het kind. En dat is gelukt, met een beter uitgebalanceerde en minder belastende zorgverlening als resultaat.
Nikky Kortbeek (1983) heeft zijn promotieonderzoek – hij is op 23 november cum laude gepromoveerd - uitgevoerd in de vakgroep Stochastic Operations Research van prof.dr. Richard Boucherie. De groep maakt deel uit van het onderzoeksinstituut CTIT van de Universiteit Twente. Het onderzoek voor zorginstellingen is ondergebracht in het Center for Health Operations Improvement Research (CHOIR), dat inmiddels met vele medische centra in Nederland samenwerkt.
Het proefschrift ‘Quality-driven efficiency in healthcare’, waarop Kortbeek recent cum laude is gepromoveerd, of de samenvatting ervan, is digitaal beschikbaar.
Dit artikel is ook verschenen op zorgmarkt.net en UT nieuws
