Het rekenniveau van leerlingen in groep 6 is in de afgelopen 20 jaar nauwelijks veranderd. Dit blijkt uit het internationale onderzoek ‘Trends in International Mathematics and Science Study’ (TIMSS-2023), waarvan de resultaten vandaag bekend zijn gemaakt. De prestaties van Nederlandse leerlingen in natuurwetenschappen zijn in 2023 gelijk aan die van 2015 en 2019. Vergeleken met andere landen zijn de verschillen tussen leerlingen in Nederland klein. Wel presteren meisjes minder goed in de exacte vakken dan jongens, vooral in rekenen. TIMSS-2023 is in Nederland uitgevoerd door een consortium van de Universiteit Twente, KBA Nijmegen en Stichting Cito.
TIMSS meet sinds 1995 wereldwijd elke vier jaar het onderwijsniveau in de exacte vakken. In TIMSS-2023 deden 58 landen mee met de toets voor het basisonderwijs. Sinds 2003 laat Nederland weliswaar kleine schommelingen in de rekenvaardigheden van groep 6 leerlingen zien, maar geen overtuigend dalende of stijgende trend. Alleen in 1995 was het rekenniveau hoger. In natuurwetenschappen (biologie, natuur- en scheikunde en fysische aardrijkskunde) verloopt de trend tussen 1995 en 2015 iets grilliger, maar daarna is het niveau gelijk gebleven. Van de West-Europese landen scoort Engeland het hoogst op de rekentoets. Dit land laat een duidelijke opwaartse trend zien in beide vakken. De Vlaamse prestaties zijn in beide vakken in de laatste acht jaar juist flink gedaald. Singapore is al jaren het hoogst scorende land in TIMSS. Deze keer sluit Zuid-Afrika de rij.
COVID-19
Ondanks de verwachte negatieve effecten van de COVID-19 pandemie, vanwege scholensluitingen en thuisonderwijs, presteren groep 6 leerlingen in 2023 net zo goed als in 2019. Uit het eveneens vandaag verschenen rapport 'Peil.Rekenen-Wiskunde Einde (speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs' van de Inspectie van het Onderwijs, blijkt dat ook de rekenprestaties van groep 8 leerlingen in 2023 ten opzichte van 2019 gelijk zijn gebleven. De uitkomsten van de andere TIMSS-landen wijzen evenmin op een (blijvend) effect van de pandemie.
Weinig verschil in prestaties
Nederland valt in TIMSS op vanwege de relatief kleine prestatieverschillen tussen leerlingen voor zowel rekenen als natuurwetenschappen. Er zijn maar weinig leerlingen die het TIMSS-basisniveau niet halen; slechts 2% voor rekenen en 5% voor natuurwetenschappen. Daarentegen rekent maar 8% van de leerlingen in groep 6 op het meest geavanceerde niveau. In natuurwetenschappen excelleert slechts 4%. Dit betekent niet dat er geen verschillen zijn tussen groepen leerlingen. In alle TIMSS-metingen tot nu toe blijken jongens beter in rekenen. In 2023 is dit verschil zelfs iets groter geworden. Sinds TIMSS-2011 is er in 2023 voor het eerst weer een klein sekseverschil in natuurwetenschappen, in het nadeel van meisjes. Ook de toetsscores van leerlingen die thuis weinig of geen Nederlands spreken, zijn lager dan die van de overige leerlingen.
Weinig onderwijstijd voor natuurwetenschappen
In internationaal perspectief zijn Nederlandse groep 6 leerlingen beter in rekenen dan in natuurwetenschappen. In 2023 hebben 11 TIMSS-landen een hogere gemiddelde toetsscore voor rekenen behaald dan Nederland. Voor natuurwetenschappen zijn dit 21 landen. Van de totale instructietijd in groep 6 wordt 18% besteed aan rekenen en 3% aan natuurwetenschappen. Deze 3% ligt lager dan in de meeste TIMSS-landen. Leerlingen komen ook nauwelijks in aanraking met natuurkundige proefjes, terwijl ze dit wel leuk blijken te vinden. Op veel scholen is er behoefte aan practicummaterialen en leerkrachten met een specialisatie in de natuurwetenschappen.
Milieubewustzijn
Op het nieuwe TIMSS-onderdeel ‘milieubewustzijn en duurzaamheid’ behoren de Nederlandse prestaties in internationaal perspectief tot de middenmoot. Van de omringende landen is de milieukennis van Engelse, Deense en Zweedse leerlingen groter dan die van Nederlandse leerlingen. Leerkrachten in Nederland zijn het minst overtuigd dat lesgeven over duurzaamheid en natuurbehoud prioriteit moet krijgen op school. Hierbij zou de werkdruk van leerkrachten mogelijk een rol kunnen spelen. Net als in 2015 en 2019 blijkt de werkdruk onder leerkrachten in 2023 hoog. Leerkrachten vinden vooral dat ze hierdoor onvoldoende aandacht kunnen geven aan individuele leerlingen. Leerkrachten, schoolleiders en leerlingen in Nederland zijn wel positiever over hun school dan in onze buurlanden.
Over TIMSS
TIMSS-2023 is in Nederland uitgevoerd door een consortium van de Universiteit Twente, KBA Nijmegen en Stichting Cito. Het onderzoek is uitgezet door het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). TIMSS is tegelijkertijd en grotendeels op dezelfde basisscholen uitgevoerd als de peiling Rekenen-Wiskunde in groep 8. Aan TIMSS-2023 hebben 3555 Nederlandse groep 6 leerlingen afkomstig van 123 basisscholen in het voorjaar van 2023 meegedaan.
Meer informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Martina Meelissen van de vakgroep Cognition, Data and Education (CoDE) van de Faculteit BMS van de Universiteit Twente. Email: m.r.m.meelissen@utwente.nl. Het Nederlandse rapport is te vinden op: https://timss-en-peil.nl De internationale uitkomsten zijn te vinden op: https://timss.bc.edu/timss2023. Het rapport 'Peil.Rekenen-Wiskunde Einde (speciaal) basisonderwijs en speciaal onderwijs' is hier te vinden.
