Uit het promotieonderzoek van UT-onderzoeker Jiska Jonas-Van Dijk blijkt dat mediation een positieve impact kan hebben op verdachten in strafzaken. Op woensdag 7 februari verdedigt ze haar proefschrift aan de Universiteit Maastricht.
In steeds meer strafzaken gebruiken slachtoffers en verdachten mediation. Dat mediation zorgt voor een kleinere kans dat een verdachte opnieuw in de fout gaat (recidive) was al bekend. Onduidelijk was waarom mediation zo goed werkte. Jonas-Van Dijk onderzocht voor haar promotieonderzoek de onderliggende mechanismen van dit effect. Daarmee hoopt ze mediation niet alleen verder te kunnen ontwikkelen, maar ook dat het leidt tot structurele toepassing van mediation in strafzaken.
Mediation
Tijdens mediation hebben slachtoffer en verdachte een gesprek in aanwezigheid van getrainde mediators. Die mediators blijven bewust afstandelijk zodat verdachte en slachtoffer zèlf hun geschil oplossen. Doordat de twee partijen echt in gesprek gaan, nemen deelnemende verdachten meer verantwoordelijkheid. “De verdachte heeft na mediation meer empathie voor het slachtoffer en is zich bewuster van zijn of haar moreel falen dan wanneer een verdachte niet deelneemt aan mediation”, vertelt Jonas-Van Dijk.
In het onderzoek kwamen drie belangrijke werkende mechanismen naar voren. Het eerste mechanisme is het lerende effect van mediation. In het gesprek leert de verdachte wat de gevolgen van het delict waren voor het slachtoffer. “Verdachten kunnen daardoor bewuster worden van het leed van de slachtoffers”, zegt Jonas-Van Dijk. Tijdens de mediation kan de verdachte leren wat hij of zij in de toekomst anders kan doen. Zo leert de verdachte nieuw probleemoplossend gedrag.
Minder stigmatiserend
Mediation kan ook humaniserend werken. In het strafrecht ervaren verdachten sneller dat ze het label ‘crimineel’ krijgen. Dat gevoel kan de kans op recidive vergroten. “Mediation is minder stigmatiserend. Verdachten hebben vaker het gevoel een tweede kans te krijgen. Ze kunnen hun kant van het verhaal kwijt, zonder dat ze als persoon worden afgekeurd”, zegt Jonas-Van Dijk.
Daarbij lijkt de houding van het slachtoffer wel belangrijk te zijn. Dat is daarmee ook het derde onderliggende mechanisme. “Voor de psychologische impact op de verdachte lijkt het van belang dat het slachtoffer open staat voor eventuele spijtbetuigingen en excuses en oprecht en actief luistert naar de verdachte”, vertelt Jonas-van Dijk.
Positieve impact
Beleidsmakers kunnen de uitkomsten van dit onderzoeken meenemen om tot een structurele toepassing van mediation in strafzaken te komen. Mediatoren kunnen de drie hierboven genoemde mechanismen inzetten tijdens hun mediation. Daarmee zou de kans groter worden op een positieve psychologische impact op de verdachten, waardoor de kans op recidive mogelijk kleiner wordt.
Meer informatie
Jiska Jonas-Van Dijk is inmiddels werkzaam als universitair docent in de vakgroep Psychology of Conflict, Risk and Safety (PCRS; Faculteit BMS). Ze voerde haar promotieonderzoek uit in dezelfde vakgroep en aan Faculteit Rechten van de Universiteit Maastricht. Haar promotoren waren Prof. Dr. Mr. Hans Nelen (Universiteit Maastricht), Dr. Sven Zebel (Universiteit Twente) en Prof. Mr. Jacques Claessen (Universiteit Maastricht).
