Het is iets wat regelmatig in het nieuws is: ons huidige zorgstelsel staat onder enorme druk. Als gevolg van de vergrijzing en het feit dat meer mensen langer leven met een chronische aandoening wordt de zorg geconfronteerd met stijgende kosten en personeelstekorten. In het Nationaal Zorgakkoord staat een aantal van deze uitdagingen vermeld en worden acties en maatregelen beschreven die betrouwbare, toegankelijke en duurzame zorg in de toekomst moeten waarborgen. Het gebruik van technologie levert diverse voordelen op: het leidt tot meer zelfredzaamheid ten aanzien van gezondheid (met meer aandacht voor preventie) en maakt het mogelijk om ouderenzorg op afstand aan te bieden en patiënten thuis behandelingen te laten volgen. Zorgtechnologie kan in bepaalde gevallen inderdaad een praktische oplossing vormen, maar brengt zelf ook weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Om deze uitdagingen aan te kunnen gaan, zijn expertise en samenwerking tussen verschillende vakgebieden nodig.
In haar oratie ging Geke Ludden dieper in op de vraag hoe expertise en interaction design kunnen helpen om maatschappelijke problemen op het gebied van gezondheid en zorg op te lossen. Ze introduceerde drie zogeheten 'designerly ways of caring' (mensgerichte ontwerpmethodes voor de zorg) om te illustreren hoe interaction design op elk niveau (micro, meso en macro) in ons zorgstelsel een bijdrage kan leveren. Prof. Ludden benadrukte dat het ontwerpen van oplossingen voor een duurzaam zorgsysteem alleen mogelijk is als we goed kijken hoe mensen, andere levende wezens en onze natuurlijke omgeving met elkaar verbonden zijn.
Ze haalde een voorbeeld uit de zorg aan dat onlangs meer aandacht heeft gekregen en dat laat zien hoe we soms verzuimen om de connecties tussen deze niveaus te bestuderen: de zorg in onze ziekenhuizen is georganiseerd rond het genezen van patiënten, maar daarbij worden enorme hoeveelheden afval geproduceerd die een negatieve invloed hebben op klimaat en milieu. Steeds vaker bestuderen onderzoekers op het gebied van design en mens-computer interactie niet alleen interacties tussen een individu en een product of technologie, maar wordt het belang van de grotere context benadrukt: de mens leeft in wisselwerking met zijn omgeving, met alle levende wezens en met de niet-levende elementen in de natuur – dit alles tezamen vormt ons als mensen en heeft invloed op ons gedrag en onze opvattingen en waarden.
Wat betreft het onderzoek op macroniveau gaf prof. Ludden aan dat het Sectorplan Techniek II, en dan met name de ‘Ontwerpende Ingenieurswetenschappen’ die daarvan deel uitmaken, hier een enorme impuls aan heeft gegeven. Dankzij dit Sectorplan konden er twee nieuwe onderzoekslijnen worden opgezet. De eerste lijn zal zich gaan richten op transformaties in onze gezondheidszorgsector vanuit het perspectief van het zorgstelsel en de bebouwde omgeving. Dit zal inzicht opleveren in de manier waarop technologie veranderingen teweeg kan brengen in de zorgomgeving en -praktijken. De tweede lijn betreft de verdere ontwikkeling van systeembenaderingen om de impact op menselijke en natuurlijke systemen te bestuderen. Deze onderzoekslijn sluit aan bij het impactprogramma 'Planetaire gezondheid' van het TechMed Centre en het Climate Centre van de UT. Dit programma is erop gericht meer inzicht te krijgen in de relaties tussen de menselijke gezondheid, het milieu en het zorgstelsel. Dit zijn actuele thema's die tevens een goede basis vormen voor samenwerking tussen UT en andere Nederlandse universiteiten.
De oratie vond eind juni 2024 plaats.
