In dit STAR-interview is Cristina Zaga van de Faculteit ET aan het woord. STAR is een acroniem voor (S)ituatie, (T)aken, (A)cties en (R)esultaten. Aan de UT werken veel ‘stars’ met een verhaal. Cristina Zaga houdt zich bezig met de maatschappelijke uitdagingen op het gebied van (gezondheids)zorg en technologie, de toekomst van werken in tijden van automatisering en digitalisering, en transities en technologie op het gebied van gezondheid.
SITUATIE
Wat is de situatie (S) van je onderzoek?
De maatschappij staat voor een grote transformatie. Tegelijkertijd is er veel ongelijkheid en gaat het slecht met het milieu. Met name de ontwikkelingen op het gebied van AI en automatisering zorgen voor een tweedeling tussen burgers, beleidsmakers, kennisinstellingen en bedrijven, en ook tussen verschillende levensbeschouwingen, politieke overtuigingen, en manieren van werken en leven. In mijn onderzoek ga ik ervan uit dat de behoeften van mensen en de planeet samenhangen en dat ze samen moeten worden vormgegeven met behulp van technologie. Vanuit dit perspectief ontwikkel ik transdisciplinaire manieren van werken en methodes voor relationeel ontwerp van toekomstige rechtvaardigheid, zorg en solidariteit tussen gemeenschappen, de natuur en kunstmatige actoren. Ik maak deel uit van de Transdisciplinary Innovation Hub van het DesignLab en van de Human-Centred Design-groep (DPM, ET). Ik werk samen met collega's en (niet-)menselijke betrokkenen aan benaderingen als Responsible Futuring. Mijn toepassingsgebieden zijn de toekomst van zorg en de toekomst van het werken met robots en AI.
TAKEN
Om welke taken (T) gaat het momenteel?
Ik houd me bezig met onderzoek, onderwijs en valorisatie. Ik ontwerp benaderingen, methoden en hulpmiddelen ter bevordering van transdisciplinaire samenwerking om maatschappelijke problemen op te lossen en kennisproductie uit te breiden naar zoveel mogelijk niet-academische en niet-menselijke actoren, waarbij het kopiëren van de huidige maatschappelijke structuren wordt vermeden en pluralisatie en sociaal rechtvaardige verandering worden nagestreefd. Samen met inspirerende collega's geef ik het onderwijs opnieuw vorm, en stimuleer ik samenwerking tussen studenten en maatschappelijke belanghebbenden om de toekomst waarin we willen leven te herdefiniëren. In samenwerking met toonaangevende experts op het gebied van de interactie tussen mensen en robots ben ik op het moment een boek aan het schrijven. Het wordt een kritisch kompas dat verdergaat dan de huidige hype en gekte rondom robots: een praktische handleiding voor het ontwerpen van technologie voor de toekomst die we moeten willen. Om te voorkomen dat ik huidige maatschappelijke structuren kopieer en om pluralisatie en sociaal rechtvaardige verandering te bevorderen, maak ik gebruik en leer ik van regionale, nationale en internationale gemeenschappen van zorgprofessionals.
ACTIES
Aan welke acties (A) werk je en wie zijn erbij betrokken?
Op het moment houd ik me bezig met een groot aantal onderzoeks- en onderwijsprojecten. Een kleine greep: 1) een project met de RAS (Raad voor Arbeidsverhoudingen Schoonmaak- en Glazenwassersbranche) rond automatisering in de schoonmaakindustrie, gericht op eigenaarschap en gezamenlijke visualisatie van toekomstige solidariteit tussen mensen en robots, 2) ontwikkeling van een netwerk gericht op sociale rechtvaardigheid en AI, gefinancierd vanuit de NWO-wetenschapsprijs op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie die ik samen met 4TU-collega's in 2022 heb ontvangen, 3) het opzetten van een consortium van partners gericht op rechtvaardigheid in gezondheidstransities, zoals zorg bij dementie en rouw, dankzij een Starting Grant van de faculteit BMS van de UT, 4) een samenwerking met lokale gezondheidsorganisatie Sensire en studenten van de bekroonde master-insert (we wonnen de Nederlandse Hogeronderwijspremie) voor het opnieuw vormgeven van de toekomst van de gezondheidszorg door middel van critical design en futuring, 5) inzichtverwerving in hoe je AI kunt gebruiken in het onderwijs (als de hype voorbij is) en bevordering van kritisch denken door studenten (zie paper met mijn HCD-collega's), 6) outreach en valorisatie, bijvoorbeeld in de vorm van een lezing over inclusieve AI bij Extrapool in Nijmegen, aan de TU Delft, op de internationale HRI-conferentie over werknemer-robotrelaties, of tijdens het komende debat over transdisciplinariteit en design op de Design Research Society-conferentie in Boston, 7) ondersteuning van mijn collega's bij het DesignLab bij het ontwikkelen van een academie voor levenslang leren op het gebied van toekomstgeletterdheid, met als doel het langetermijndenken en de creatie van verantwoorde toekomsten te bevorderen.
RESULTATEN
Welke resultaten (R) hoop je te bereiken en hoe zal de samenleving die ervaren?
Mijn uiteindelijke doel is het tot stand brengen van gemeenschappen waarin vanuit een gedachte van solidariteit en leergierigheid eendrachtig wordt gewerkt aan technologische ontwikkeling, en waarin ruimte is voor verschillende levensopvattingen, geloofsovertuigingen, en manieren van werken en leven. Mijn hulpmiddelen, technieken en benaderingen gaan me hierbij helpen. Op korte termijn wil ik betrokkenen en werkenden in het maatschappelijke middenveld inzetten om samen met hen en in alle openheid relevante AI-systemen te creëren. Ik wil bijdragen aan technologie op het gebied van e-gezondheid die niet aan ontmenselijking en uitsluiting doet. Ik wil ingenieurs en computerwetenschappers ontwerpmatige denkwijzen, sociaal-technische reflectie en methodologisch eclecticisme aanreiken, en zo bijdragen aan het ontwikkelen van reflectie inzake het ontwikkelen van AI-technologie, het bevragen van de huidige status quo, en het stimuleren van een algemene nieuwsgierigheid naar andere epistemologieën en methodologieën. Ik wil mijn studenten inspireren om kritisch te zijn op de status quo en hedendaagse narratieven, om zo positieve maatschappelijke en milieu-impact te genereren. Ik hoop bij te dragen aan wijdverbreide reflectie, bevraging en nieuwsgierigheid. Ten slotte hoop ik een transformatief proces te stimuleren richting pluriforme toekomsten waar verschillende actoren succesvol naast elkaar functioneren.
