Langs de vijver aan het Hogekampplein staat een opvallende verschijning. Een volledig glazen gebouwtje - dat nog het meest doet denken aan een vitrine - laat zien dat er iets bijzonders gebeurt. Als je door de ruiten naar binnen spiekt zie je allerlei mysterieuze apparaten, buizen, kranen en knoppen. Dat er duizenden liters water door de wirwar aan buizen stroomt is niet direct zichtbaar.
Enkele bordjes met uitleg en stroomschema’s vertellen meer. Het gaat hier om het Waterlab van het membraancluster van de faculteit TNW. ‘Onze normale laboratoria zijn nogal verborgen, maar dit lab staat op de perfecte plek om ons onderzoek aan de buitenwereld te laten zien’, vertelt Heleen Sombekke. Als projectleider vertelt ze vol trots over het Waterlab. ‘In een normaal lab pak je puur water en voeg je zelf nog de zouten toe. Maar in zeewater zit meer dan alleen wat zouten. In dit lab hebben we toegang tot vier verschillende soorten water: afvalwater, regenwater, vijverwater en drinkwater.’ Er verschijnt een lach op haar gezicht. ‘Hier onderzoeken we echt water’
Foto: Rikkert Harink
Drinkwatertekort
En dat goed onderzoek naar schoon drinkwater nodig is moge duidelijk zijn. Steeds vaker staan onze drinkwatervoorzieningen onder druk. Klimaatverandering leidt tot meer en extremere droogtes en dat leidt steeds vaker tot problemen. 'Het is schrijnend dat ongeveer een miljard mensen nu al last hebben van een drinkwatertekort en dat dreigen er alleen maar meer te worden’, vertelt Walter van der Meer. Een dag per week doet hij als hoogleraar Membrane Technology onderzoek aan de UT en de rest van de week werkt hij in de praktijk als CEO van het drinkwaterbedrijf Oasen NV.
‘Klimaatverandering zorgt voor verzilting; het zoete grondwater wordt steeds zouter door het opkomende zeewater. Steeds meer grondwaterbronnen dieper landinwaarts worden bedreigd’, vervolgt Van der Meer. Het kost hem geen enkele moeite om de gevaren te benoemen. Bevolkingsgroei, vergrijzing, medicijnresten en industriële lozingen van hoger op de rivier, het komt allemaal voorbij.
Fysische filters
In het membraancluster hebben ze het ‘complete membraanpakket’ zoals Sombekke het graag noemt. Het bestaat uit de membranen zelf: een bundel rietjes op de nanoschaal waar alleen water doorheen kan. Zouten, verontreinigingen en alle andere stoffen zijn te groot. Door slim materialen te kiezen of de membranen op een bepaalde manier op elkaar te leggen kun je in principe elke stof filteren die je maar wil. Geef het materiaal een lading en bepaalde geladen deeltjes kunnen er slechter of juist beter doorheen.
Het grote voordeel daarvan is dat het een puur fysisch proces is. ‘Wanneer je water biologisch wil reinigen met bijvoorbeeld bacteriën, dan moet je allerlei eigenschappen van het water – zoals de temperatuur en de zuurtegraad – zo constant mogelijk houden. En wil je het chemisch oplossen dan resulteert dat vaak in ongewenste en soms zelfs schadelijke bijproducten’, legt Van der Meer uit. Je hebt alleen flink wat druk nodig om het water door het membraan te persen.
Foto: Rikkert Harink
Waterlab
In het Waterlab komt het allemaal samen. Het lab heeft vijf pilot plekken om nieuwe membranen en processen op kleinere schaal uit te testen. ‘In een normaal lab filteren we ongeveer een liter per uur, maar in het Waterlab kan een pilotinstallatie zo’n duizend liter per uur filteren’, vertelt Sombekke, ‘Dat is nog niks vergeleken met een grootschalige pilot in de praktijk waar soms wel een installatie som wel duizend kuub per uur filtert, maar dan moet je al behoorlijk zeker zijn dat je idee werkt.’
‘Uiteindelijk willen we water volledig circulair maken. Water in Nederland is zo goedkoop dat we drinkwater gebruiken waar dat eigenlijk niet nodig is. Als we kritisch kijken naar welk afvalwater we nog kunnen hergebruiken, dan hoeven we niet altijd als bron het grondwater te gebruiken. Soms heeft een bedrijf ontzettend veel gebruikt water over, dat het bedrijf ernaast prima kan gebruiken als bijvoorbeeld proceswater. Maar omdat we het niet van elkaar weten leggen we die link niet’, aldus Sombekke.
Zowel Sombekke en Van der Meer hopen dat het Waterlab zoveel mogelijk mensen inspireert. Sombekke: ‘Te veel onderzoek gebeurt nog achter gesloten deuren. Zo zonde! We hebben een prachtige campus waarmee we uitstekend dingen kunnen laten zien.’ Van der Meer vult aan: ‘Iemand die hier rondloopt moet zien wat hier allemaal gebeurt. Iedere bezoeker kan de volgende link met de industrie en nieuwe toepassingen zijn. Ik gun elke vakgroep z’n eigen Waterlab’
Foto: Rikkert Harink
Dit verhaal is een aangepaste versie van een eerder verschenen artikel in Campus Magazine, editie 2023-2
